Ayasofya Camii hakkında keşfetmen gereken her şey

1500 yıl önce Roma imparatorluğunun en büyük mabedini yaptırmasıyla tarihe damga vuracak olan Ayasofya, İslam ve Hristiyan aleminin harmonisini barındırıyor. Dünyanın sekizinci harikası olan Ayasofya, tarihin en büyük mimari projelerinden biri. Öyle ki Ayasofya’nın kubbesi de bu ihtişama yakışır türden tasarlanmış ve dünyanın en büyük kubbesi olarak günümüzde kendine yer edinmiştir. 

İstanbul’un en kadim yapılarından olan Ayasofya yalnızca ülkemiz için değil insanlık tarihi ve dünya kültürel mirası için kutsal sayılan mekanlardan. Bugün İstanbul’un simgesi olan Ayasofya 2020 senesinde cami olarak ibadete açıldı. Tarih boyunca sırlara, efsanelere konu olmuş devasa bir mimariye sahip Ayasofya’yla ilgili bilmenizi istediğimiz her şeyi bu yazımızda bulabilirsiniz.

Ayasofya Camii nerede?

Ayasofya Camii İstanbul’un Avrupa Yakası’nda bulunuyor. İstanbul’un Tarihi Yarımada’sı olan Sultanahmet Meydanı’nda bulunan Ayasofya Camii, Fatih semti sınırları içinde bulunuyor. Karaköy, Sirkeci, Eminönü gibi lokasyonlara yakın bir konumda yer alan Ayasofya Camii, İstanbul’un Anadolu Yakası’ndan gelenlerin de kolaylıkla ulaşabileceği bir yerde konumlanıyor. 

Konum Linki

Ayasofya Camii’ne nasıl gidilir?

Ayasofya Camii’ne en kolay ulaşım İstanbul’un her iki yakası için de Marmaray ve tramvay hatlarıyla oluyor. 

Tramvay: Bağcılar-Kabataş yönüne giden tramvay hattını kullanabilir, Sultanahmet durağında inebilirsiniz. 

Marmaray: Sirkeci durağında inerek ister yürüyebilir ister hemen çıkışta göreceğiniz tramvaya binerek yola devam edebilirsiniz.

Vapur ve Motor: Anadolu Yakası’ndan deniz yolu ile Avrupa Yakası’na geçerek kolay bir ulaşım tercih edebilirsiniz. Kadıköy veya Üsküdar’dan Eminönü’ne giden vapurlara binebilirsiniz. İndiğinizde yine ister yürüyebilir ister tramvayı kullanabilirsiniz. 

Ayasofya Camii ücret ve saat bilgisi

Ayasofya, cami statüsünde yer aldığı için girişi ücretsiz şekilde yapılıyor. Fakat UNESCO’nun tavsiyesi üzerine 15 Ocak 2024 itibarıyla sonra Ayasofya için yeni ziyaretçi yönetim planı uygulamasına geçildi. Ayasofya 1985 senesinde UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girdi. 24 Temmuz 2020’den bu yana ise cami statüsü ile hizmet vermekte. Bu bakımdan Ayasofya Camii’yi 7 gün 24 saat ziyaret edebilirsiniz. Fakat özellikle hafta sonu giriş sırasının çok fazla olduğunu belirtelim. Ayasofya’yı ziyaret ederken ibadet saatlerini göz önünde bulundurmanıza da dikkat çekmek isteriz.

Ayasofya’yı kim yaptırdı?

Bizans Roma İmparatorluğu döneminde Justinianos, Ayasofya’nın temellerini atmış. O zamanların ünlü teknik mimarları ve matematikçileri olan İsidoros ve Anthemios yapının inşasına 532’de başlamış ve çalışmalar 5 yıl sürmüş.

Ayasofya’nın özellikleri neler?

Ayasofya tarihi ve dini olarak önemli bir sembol olmasının yanında teknik ve mimari özellikleriyle de hayranlık uyandırıyor. Ayasofya’nın kapıları meşe ağacından yapılmış. Bizans mimarisin hüküm sürdüğü camide 40 büyük pencere ve 107 sütun yer alıyor. Duvarlar yurt dışından gelen renkli yekpare mermerlerle kaplı. Beyaz mermerlerse Marmara Adası’ndan getirilmiş. Ayasofya’ya Osmanlı döneminde camiye dönüştürülmesinin ardından mihrap ve minber, hünkar mahfili, hat levhalar, I. Mahmud Kütüphanesi, muvakkithane, türbe, şadırvan, sübyan mektebi eklendi.

Ayasofya’nın tarihi

Ayasofya bugün bulunduğu yerde tam üç kere inşa edilip onarılmış.

Birinci Ayasofya

Yunan dilinde Büyük Kilise anlamına gelen Megale Ekklesia olarak tanınan ilk kilisenin inşası Büyük Konstantin tarafından başlatılmış. Büyük Konstantin İstanbul’u başkent ilan edip Hristiyan alemi için önemli olan İznik Konseyi’ni düzenlemesiyle bilinir. Kiliseyi tamamlayıp hizmete açansa oğlu Konstantinos’tur. M.S. 404’te çıkan iç ayaklanmada kilise talan edilip yıkılmış.

İkinci Ayasofya

II. Theodosyus tarafından 415 yılında inşa ettirilmiş fakat yine M.S 532’de meydana gelen bir iç isyanda yıkılmış. İkinci kilisenin kalıntıları bugün caminin bahçesinde, giriş merdivenlerinde görülebilir.

Üçüncü Ayasofya

Ayasofya’nın bugünkü çehresine bürünmesini sağlayansa İmparator Justinianos. Kilisenin üçüncü inşası 532’de başlamış ve 5 yıl sürmüş. İnşaatta 10 bin işçi, 100 kalfa ve usta görev almış. Dördüncü Haçlı Seferi’nde Haçlılar tarafından yağmalanan Ayasofya büyük yıkıma uğramış. 1453’te Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethiyle camiye dönüştürülüp İslami şartlara uygun hale getirilmiş ve minareler eklenmiş. Camiyi sağlamlaştırmak için yapılan destek duvarlarını Mimar Sinan yenileyip onarmış. Bizans mimarisinin yanı sıra geleneksel Osmanlı mermer işçiliğinin izleri de bugün gözlemlenebilir.

Ayasofya’nın hikayesi

UNESCO Dünya Mirası listesinde bulunan Ayasofya asırlarca hem İslam hem Hristiyan aleminin kıymetli bir simgesi olmuş. Ayasofya’ya pek çok efsaneye konu olsa da en dikkat çeken Tılsımlı Kapılar ve arılar.

Kutsal kapılar: Birinci Ayasofya 7 rakamının tılsımından ötürü 7 kapalı olarak inşa edilmiş. Fakat üçüncü Ayasofya’da 361 tane ihtişamlı kapı bulunuyor. 101 tanesi muazzam büyüklükte olduğu için en tılsımlı kapıların bunlar olduğu rivayet ediliyor. Öyle ki bu kapılar ne zaman sayılsa daima bir tane fazladan kapı çıktığı söyleniyor.

Arılar: Justinianos Ayasofya için sunulan inşat planların beğenmemiş. Bir gün pazar ayininde bir arı gelip İmparator tarafından yere düşürülen kutsal ekmek parçasını almış ve gitmiş. Justinianos Konstantiniyye’deki bütün arıcılardan bu arıyı ve ekmeği bulmaları için emir vermiş. Cami için hazırladığı planları beğenmediği mimar arıyı bulmuş. Mimar kendi balını üretiyormuş, kovana bakınca emsalsiz bir kilise örüldüğünü görmüş. Arının aldığı ekmek parçası kutsal masa üzerinde bulununca imparator ekmeğin ve masanın temelde kullanılmasını emretmiş.

Kutsal kase: İstanbul fethedildiği esnada kutsal kaseyi elinde tutun bir papaz kaseyi Müslümanlara vermemek için bir kapıdan geçip kaybolmuş. Adeta bir Dan Brown romanına konu olacak türden.

Ayasofya Camii’nde görülecek yerler

Ayasofya’nın kapıları

Ana girişte dokuz kapı bulunuyor. Haçlı Seferi’ndeki yağmacılıktan önce kapılar altınlarla ve değerli taşlarla bezeliymiş. Ortadaki kapı İmparatorların kullandığı kapıymış. En büyük kapı ise İmparatorlar Kapısı olarak biliniyor. Kapının sağında ve solunda dikilen muhafızlardan ötürü mermerlerde çöküntüler var. Bizans ve Osmanlı belgelerinde Hazreti Nuh’un gemisinin kalıntılarıyla bu kapının yapıldığından bahsediliyor. Öyle ki denizciler İstanbul’dan sefere çıkmadan önce mutlaka bu kapıya uğrayıp dua ederlermiş.

Sunu mozaiği

Güzel Kapı olarak bilinen kapıdan girip koridor sonuna ilerlediğinde Ayasofya’nın ikonik mozaiği Sunu Mozaiği görülür. 1849’da onarım çalışmaları sırasında gün yüzüne çıkmış. Tasvirde kucağında bebek İsa ile Hz. Meryem ve hemen sağında elinde şehrin maketiyle duran Justinianos ve solunda da şehrin kurucusu I. Konstantin yer alıyor.

Deisis mozaiği

Diğer adıyla “Yakarış” mozaiğinde Vaftizci Yahya, Hz. Meryem ve Hz. İsa tasvir edilmiş. Meryem Ana ve Yahya tüm insanlığın affı için Hz. İsa’ya yakarıyor. Hz. İsa’nın yüzüne dikkatli bakıldığında yüzünün sağıyla solu arasında büyük bir ifade farkı görülüyor. Mozaiğe biraz geriden geniş bir açıyla bakınca da İsa ile göz göze gelmiş algısı oluşturulmuş.

Komnenoslar mozaiği

Bu mozaikte de İmparator II. Ionnes Komnenos, eşi İren ve oğulları II. Aleksios vücut bulmuş. Tasvirin merkezinde de Hz. Meryem ve çocuk İsa duruyor. Bu mozaik Ayasofya’ya büyük bağışlar yapan ailenin onuruna hazırlanmış.

Apsis mozaiği

Bu mozaik 5 metre uzunluğunda. Hz. Meryem tasvir edilirken değerli taşlarla bezeli bir tahtın üzerinde resmedilmiş. Çocuk İsa’da her zamanki gibi kucağında. Şu anda cami olarak faaliyet gösteren mozaik namaz saatlerinde elektronik perdeyle gizleniyor.

Pandantiflerde bulunan melekler

Tanrı’nın tahtını koruduğu düşünülen altı kanadı olan Serafim Melekleri pandantiflerin üzerinde bulunuyor. Kilisenin Osmanlı hakimiyetine geçmesiyle bu dört meleğin yüzü madeni kapaklarla örtülü. İbadet esnasında bu melekler de perdeyle kapanıyor.

Ompalyon

Bizans Doğu Roma imparatorlarının taç giyme törenlerini gerçekleştirdi bu nokta “Dünyanın merkezi” anlamına geliyor. Merkezdeki en büyük daire Hz. İsa’yı çevresindeki 12 küçük daire de havarileri simgeliyor. Tören esnasında imparator ortada dururken din adamları da etrafına sıralanıyormuş.

Hızır makamı

Yaygın bir inanışa göre başı derde girenler İstanbul’da bulunan çeşitli kutsal mekanlarda derman bulmak için Hızır ile buluşuyorlarmış. Ayasofya da bu kutsal mekanlardan biri kabul ediliyor. Öyle ki burada 40 kere sabah namazı kılınırsa Hızır ile görüşmek mümkün deniyor. Ayasofya’nın merkezinde konumlanan kubbenin altında “x” işareti kazınmış bu noktaya da Hızır Makamı deniyor.

Ağlayan sütun

Diğer adıyla dilek sütunu genelde dileklerinin gerçekleşmesi için bu sütunun başına gelen ziyaretçilerle dolup taşıyor. Sütuna değenlerin hastalıklarından arındığına inanılıyor. Mermer sütunun ortasındaki oyuğa parmağını değdirip hastalıklı yere sürünce şifa bulacağın rivayet ediliyor çünkü oyuğun ortasında Meryem’in gözyaşlarının bulunduğu varsayılıyor.

Vaftiz teknesi

Avluya yöneldiğinde solunda vaftizhane yer alıyor. Kilise camiye dönüştürülünce vaftizhanede yağlar depolanmış. I. Mustafa’nın yaşamını yitirmesiyle türbeye çevrilmiş. Vaftiz teknesiyle 1943’teki kazıda bahçeden çıkarılıp vaftizhaneye taşınmış.

Mermer kapı

Ayasofya’nın tılsımlı diğer kapıları gibi bu mermer kapı da özel. Halkın kullanımına müsaade edilmiyor yalnızca patrikler buradan geçiyormuş. Kapının bir tarafı cenneti diğer tarafı cehennemi sembolize ediyor.

Viking Yazısı

Karadeniz üzerinden İstanbul’a gelen Vikingler Bizans’ın paralı askerleriymiş. Ayasofya’nın üst katında Run alfabesiyle yazılmış bir isim mermer üzerine kazınmış halde. Viking bir askere ait olduğu düşünülen bu “Halvdan” yazısını mutlaka görmelisin.

Henricus Dandolo’nun mezarı

Ünlü yazar Dan Brown’un Cehennem romanını ya da Tom Hanks’in başrollerinde olduğu Inferno’yu hatırlıyor musunuz? Öyleyse meşhur Henricus Dandolo’nun mezarını Ayasofya’da ziyaret edebilirsiniz. Dördüncü Haçlı Seferi’nin yöneticisi Dandolo’nun kör olduğu rivayet ediliyor. 70 yaşında 1205’te İstanbul’da vefat edince buraya gömülmüş. 1261’de Bizanslılar mezarını açıp kemikleri denize atmışlar, bu nedenle mezar şu an sembolik bir önem taşıyor.

Ayasofya’nın sırları ve ilginç bilgiler

• 14. yüzyılda meydana gelen depremden sonra halktan toplanan vergilerle onarılmış.

• Ayasofya 96 metreye 66 metrelik dikdörtgen bir yapı içine inşa ediliyor.

• “Hagia” Eski Yunanca ’da kutsal demekken “Sophia” da bilgelik anlamına gelen “sophos” kelimesinden türemiş. Dolayısıyla caminin adı olan Kutsal Bilgelik Ortodoks mezhebinde Tanrı’nın üç niteliğinden birine atıf yapıyor. 

• Ayasofya’nın kubbesinin çapı 31 metredir ve yerden yüksekliği 56 metredir. Yani bir gökdelen kadar.

• Ayasofya dünyanın en eski katedrali. Ayrıca en hızlı inşa edilen katedral olarak da biliniyor.

• Sevilla Katedrali inşa edilinceye kadar dünyanın en büyük katedraliydi, günümüzde ise dünyanın en büyük dördüncü katedrali.

• Osmanlı baş mimarı Mimar Sinan, 1573'te Ayasofya'nın kubbesini onarmıştır.

• Ayasofya’da kullanılan tuğlalar Rodos’tan getirilmiştir, bu tuğlaların özelliği ise suda batmamasıdır.

• Caminin kırmızı renkli tek minaresi fethin anısına dikilmiş olup fetih uğruna can verenlerin sembolü olarak inşa edilmiş.

• Ayaofya’nın yapımında tuzsuz nehir kumu, kireç ve tuğla tozundan elde edilen bir tür volkan tüfü hazırlanmıştır. Kısacası, volkan tüfü kullanmadan çimento (kalsiyum silikat) bulunmuştur. Böylece Ayasofya, kendi kendini tamir eden bir özelliğe kavuşmuş, bunca yıldır ayakta kalabilmeyi başarmıştır. 

• Ayasofya’nın altında tüneller ve yeraltı mezarları bulunduğu rivayet edilir.

Ayasofya’da yeni dönem

Kültür ve Turizm Bakanlığı'nca, Ayasofya Camiye ibadete gelenler ile kültürel amaçlı ziyaret eden kişilerin girişlerini birbirinden ayırma çalışmaları sona erdi. Camiye ibadete gelenlerle birlikte turistik amaçlı ziyaret edenler birbirinden ayrıldı. Bu sayede camide uzun kuyruklar oluşmayacak. 2024 yılında başlayan yeni uygulama ile turistler camideki ibadet ortamını da bozmadan ziyaretlerini gerçekleştirebilecek. Ayasofya'da QR kod uygulamasıyla hayata geçirilen kulaklıklı sistemiyle ziyaretçiler cep telefonlarının kulaklıklarıyla veya edinecekleri tek kullanımlık kulaklıklarla ibadet edenleri de rahatsız etmeden, sessiz bir ortamda 23 dilde bilgi alabilecek.

Ayasofya ziyaretçilerini bekliyor

Kültür ve Turizm Bakanlığı Ayasofya Caminde başlattığı restorasyon ve koruma çalışmaları kapsamında ziyaretçiler için hazırlanan galeriyi tamamlandı. Gelen ziyaretçiler burada cami harim katı ile Osmanlı dönemi eklerini görerek cennet-cehennem kapısından geçecek ve bu bölümdeki Bizans dönemi mozaiklerini inceleyebilecek. 2024 yılı itibarıyla üst kat kısmını gezmenin ücreti ise 25 Euro.

İstanbul’un tarihini keşfetmek için Tarihi Yarımada en iyi seçenek. Sultanahmet otelleri araştırmasına linke tıklayarak başlayabilirsiniz. İstanbul’da gezilecek yerler için en güzel listeyi ise linke tıklayarak keşfedebilirsiniz