Tire’de gezilecek yerler
Tire Pers, Lidya, Frig, Bizans gibi önemli medeniyetlere ev sahipliği yapmış 5 bin yıllık tarihiyle dikkat çeken tarihi bir yer. İlçeye ayak bastığında kaya mezarlarının, hanların, tarihi çarşıların ve külliyelerin izinde keyifli bir yolculuk seni bekliyor olacak. İzmir şehir merkezine yaklaşık 90 km uzaklıkta olan Tire’de keşfedilecek birçok yer var. Gezmeye başlamadan önce Tire seyahatin sırasında yardımcı olacak birkaç soruyu senin için yanıtladık.
Tire’de ne yenir?
Tire seyahatin sırasında kuyu kebabı, Tire şiş köfte, keşkek, tire tostu, karadutlu lor tatlısı ve koruk suyu gibi lezzetlerin tadına bakmalısın.
Meşhur Tire pazarı ne zaman?
Meşhur Tire pazarı salı günleri kuruluyor ve pazar, dua yapılarak açılıyor. Ritüel haline gelmiş ve dua ile başlayan pazar, Tire’nin merkezindeki tüm sokakları kaplıyor. Türkiye’nin en büyük açık hava pazarı olarak bilinen pazarda tahmin edeceğin gibi çok fazla ürün bulunuyor.
Tire’de deniz var mı?
Tire’nin deniz ile bağlantısı bulunmuyor. Bu açıdan yaz tatilinden ziyade doğa ve kültür tatili olarak değerlendirmeni öneririz.
1. Tire pazarı
Tire’de geleneksel şekilde yıllardır kurulan Tire pazarı, sadece İzmir’in değil aynı zamanda tüm Türkiye’nin en eski pazarlarından biri durumunda. Her hafta salı günleri kurulan pazar, ilçe merkezinde yer alıyor. Pazarda genellikle Tire’nin çeşitli köylerinden gelen kişilerin kendi üretimlerine rastlamak mümkün. Bu nedenle pazarın ağırlıklı olarak organik ürünlerden meydana geldiğini ifade edebiliriz.
Oldukça meşhur olan Tire yoğurdu için bu pazar oldukça iyi bir tercih sayılır. İsmail Taşlı Caddesi’ndeki pazarın her tezgahında, oldukça sıcak köylülerle karşılaşabilirsin. Tire pazarı içerisinde toplamda 1700 civarında tezgah açılıyor. Çevre ilçelerden de pek çok kişinin akın ettiği bu açık pazar, canlı atmosferi ve taze ürünleriyle fark yaratıyor.
2. Tire Kent Müzesi
Tire Müzesi, bölgenin tarihi ve kültürel mirasına ışık tutuyor. Tire’nin en meşhur parklarından biri olan Alay Parkı’nın içinde konumlanan müze, iki ayrı bölümden meydana geliyor. Arkeoloji alanında çok sayıda heykel, sikke, mermer eşya ve cam eserle karşılaşmak olası.
Etnografya bölümünde ise hamam tasları, çeyiz sandıkları, geleneksel kıyafetler, tablo ve kilimler ön plana çıkıyor. Ziyaretçiler Tire Müzesini ücretsiz olarak keşfedebiliyor. İki ayrı salon dışında büyük de bir bahçesi olan müze, 1935 senesinde açılmış. Müzenin açılışında Tire Halkevi’nin önemli bir katkısı bulunuyor. Bu arada müzeye bugün ev sahipliği yapan bina, bir dönem Tire Belediyesi tarafından hizmet binası olarak kullanılıyormuş.
20 TL
Açık olduğu saatler
Her gün 08.30 ile 17.30 saatleri arasında ziyaret edilebilir.
3. Derekahve
Tire’ye kadar gelip de Derekahve’ye uğramamak olmaz. Ünü Tire’nin dışına taşan Derekahve, gürül gürül akan sularıyla dikkat çekiyor. Hristiyanlık inancına göre buranın akan suları kutsal olarak kabul görüyor. Derekahve’den akan sular, azizlerin döktüğü gözyaşlarının bir temsili olarak görülüyor. Hz. Meryem’in Anadolu’ya geldiği zamanlarda bir süre Derekahve Mahallesi’nde yaşadığı rivayet ediliyor. Yemyeşil ağaçların arasında sakin bir atmosfere sahip olan Derekahve, saatlerce vakit geçirebileceğin bir yer.
Suyun hemen kenarında günümüzde çok sayıda çay bahçesi ve kahvaltı mekânı yer alıyor. Derekahve’ye ulaşmak adına dar sokakları geçip tepeye doğru yönelmen gerekiyor. Tire halkı her sene Hıdırellez bayramını bu bölgede kutlamayı tercih ediyor. Zira Derekahve’nin aynı zamanda baharı simgelediği düşünülüyor. Hıdırellezi kutlayabileceğin Derekahve’ye ulaşmak için İzmir uçak bileti linkine tıklayarak biletini alabilirsin.
4. Yoğurtluoğlu Külliyesi
Turan Mahallesi içerisinde yer alan Yoğurtluoğlu Külliyesi, bir cami ve medreseden meydana gerekiyor. Günümüze ulaşan bir kitabesi olmadığı için yapım yılı hakkında kesin bir söz konusu değil ancak külliyenin 15’inci yüzyıla ait olduğu tahmin ediliyor. 2005 senesinde geniş bir restorasyon çalışmasının yapıldığı Yoğurtluoğlu Külliyesi, Osmanlı mimarisinin klasik izlerine sahip.
Külliyede yer alan cami, bazı kaynaklarda “Yavukluoğlu Camii” olarak da geçebiliyor. Tire’nin en eski ibadet mekanlarından biri olan bu külliye, Yoğurtluoğlu ailesinin bir mensubu olan Mustafa Bey’in girişimleri ile inşa edilmiş. Bu arada atıl durumda kaldığı dönemlerde medresenin yoksullar barınağı olarak kullanıldığını belirtelim.
5. Yalınayak Hamamı
Tire’de keşfedilmeye değer yerler arasında olan Yalınayak Hamamı, Halil Yahşi Bey’in imzasıyla inşa edilmiş. Halil Yahşi Bey, Sultan II. Murat’ın en başarılı emirlerinden biri olarak tanınıyor. Yalınayak Hamamı, 2007 senesinde gerçekleştirilen başarılı restorasyondan sonra daha çok kişi tarafından ziyaret ediliyor.
Kurtuluş mevkiinde konumlanan tarihi hamam, özellikle simetrik nişleriyle hayranlık uyandırıyor. Çarşı içerisindeki hamam, daha önce de 1800’lü yıllarda gerçekleşen yangın nedeniyle restore edilmiş. Günümüzde hamamın belli kısımları dokuma tezgahı olarak değerlendiriliyor. Tarihi hamam, işlevini günümüzde hala aktif bir şekilde sürdürüyor.
6. Tire Yeni Camii
Tire’nin önemli ibadet mekanlarından biri olan Tire Yeni Camii, 1579 senesinde inşa edilmiş. Yapımında Yeniçeri Kethüdası Behram imzası olan cami, bölgede hem minaresi hem de cami bölümü kesme taşlardan oluşan tek örnek durumunda.
Tarihi camiyi ziyaret ettiğinde son cemaat yeri ile harem kısımlarındaki kalem işi süslemeleri mutlaka yakından incelemelisin. Bu arada caminin bir bölümü ilginç bir şekilde yarım bırakılmış. Bu kısmın tarih boyunca neden tamamlanmadığına dair pek çok rivayet söz konusu. Bu ilginç durum da Tire Yeni Camii’ne karakteristik bir boyut katıyor.
7. Theos Mozolesi
Diğer adı Belevi Anıt Mezarı olan Theos Mozolesi, Halkapınar Köyü içinde yer alıyor. Anıt mezarın kim tarafından yapıldığı belirsizliğini ve gizemini koruyor. Yine de tahminler, mozolenin II. Theos adına M.Ö. 3’üncü yüzyılda yapıldığı yönünde.
Yapının hemen yanında ayrıca bir tümülüs de bulunuyor. Tümülüsün Arkaik Çağ’dan günümüze taşındığı tahmin ediliyor. Mezarlık bölgesi, genel olarak bir tapınak görünümüne sahip. Özgün tasvirleri ile dikkat çeken Theos Mozolesi, ilçe merkezine yaklaşık 25 km uzaklıkta. Tire ilçe merkezinden kalkan Halkapınar dolmuşları ile tarihi bölgeye ulaşabilirsin.
8. Tahtakale Çarşısı
Tire merkezde yer alan Tahtakale Çarşısı, alışveriş yapmak adına bölgenin en ideal bölgesi. Burada oya küpelerden keçe örtülere, el dokuması olan halılardan hediyelik eşyalara kadar aklına gelen her türlü ürünü bulman olası.
Keçelerin Tire bölgesi için özel bir figür olduğunu hemen aktaralım. Dolayısıyla Tahtakale Çarşısı içerisinde keçeye dair her türlü ürüne rastlaman mümkün. Tire Kent Çarşısı ya da Tire Bedesteni olarak da anılan çarşının kökenleri 8’inci yüzyıla dek uzanıyor. Çarşının yapımı, o dönemlerde Halil Yahşi Bey'in emriyle gerçekleşmiş. Günümüzde çarşının 8 ayrı kubbesi ve 4 kapısı bulunuyor.
9. Kutu Han
Yukarıda Tire hanlarının ne denli meşhur olduğundan söz etmiştik. Bu hanlar içerisinde Kutu Han’a ayrı bir parantez açmamız gerekiyor. İlçenin en çok ziyaret edilen hanlarından biri olan Kutu Han, bir dönem kaderine adeta terk edilmişti Fakat yapılan restorasyon çalışmasından sonra harabe görünümünden hızlıca uzaklaştı ve orijinal dokusuna tekrar kavuştu.
Yahşi Bey Külliyesi içerisinde yer alan Kutu Han, belli bir dönem müze olarak da kullanıldı. Bazı kaynaklarda Kütahya Hanı adıyla da anılan Kutu Han’ın üst kat revakları ile beraber şadırvanı ve sebili günümüze ulaşamamış durumda. Kutu Han’ın 15’inci yüzyılda inşa edildiği düşünülüyor. Bu arada Tarihi Kentler Birliği ve ÇEKÜL Vakfı, yakın zaman önce Kutu Han’ın restorasyon çalışmalarını, “Uygulama” kategorisinde ödüllendirdi.
10. Yeşil İmaret Zaviyesi (Yahşibey Camii)
Yahşibey Camii olarak da bilinen Yeşil İmaret Zaviyesi, İlk Dönem Osmanlı yapılarından biri. Geçtiğimiz yüzyılın ortalarında, yaklaşık 40 sene boyunca müze olarak değerlendirilen yapı, bugün cami olarak kullanılıyor.
Zaviye, 2.Murat’ın kumandanı Halil Yahşi Bey’in girişimleri ile inşa edilmiş. Kitabesi günümüze ulaşmadığı için mimarı hakkında kesin bir bilgi söz konusu değil. Yeşil İmaret genel olarak Bursa’da yer alan imaretlere benzetiliyor. Kubbe bölümü yarım olan harem kısmında çok sayıda bitki motifi ve süsleme bulunuyor.
Kampanyalar
11. Gucür Camisi
Tire sınırları içerisinde yer alan Gucür Camisi’nin yapım yılı kesin olarak bilinmiyor. Fakat yapımında, Tire’nin bilginlerinden biri olan Şeyh Ahmet Ağa’nın imzası olduğu bilgisi mevcut. Dolayısıyla caminin yapım yılının 16’ncı yüzyılın sonları olduğu tahmin edilmekte. Bu arada Gucür Camisi, Aydınoğulları eserleri arasında gösteriliyor.
Tam olarak İpekçiler Mahallesi’nde yer alan tarihi caminin restorasyonu, Vakıflar İzmir Bölge Müdürlüğünce üstlenilmiş. 2007 senesinde tamamlanan restorasyondan sonra cami yeniden ibadete açılmış. Gucür Camisinin son cemaat yeri dışında harem ve minare gibi bölümleri mevcut.
12. Toptepe
Tire halkının özellikle hafta sonlarında sıklıkla uğradığı Toptepe, ideal bir dinlenme mekânı. Doğa ile buluşmak isteyenlerin beklentilerine yanıt veren bu iç açıcı yer, sunduğu tabiat manzarasıyla adeta büyülüyor.
Yeşilliklerin ortasında, dağ eteğinde konumlanan Toptepe, keyifli bir kafeteryaya da sahip. Dolayısıyla Tire gezinde küçük bir mola vermek ve çay eşliğinde manzaranın keyfini çıkarmak istiyorsan buraya uğramalısın. Bu arada Toptepe’de mesire için izin verilmiş belli alanların olduğunu da söyleyelim.
13. Necip Paşa Kütüphanesi
Kitap meraklılarının uğrak mekânı olan Necip Paşa Kütüphanesine ev sahipliği yapan bina, 1827 senesinde inşa edilmiş. Bu nedenle yapı genel olarak Osmanlı mimarisinden izler barındırıyor. Gürcü Necip Paşa, 2. Mahmut Döneminin önemli devlet adamlarından biri olarak öne çıkıyor.
Bizzat Necip Paşa tarafından oluşturulan kütüphanede hem Türkçe hem de yabancı kaynaklar kendine yer buluyor. Yılda ortalama 4 bin kadar okuru ağırlayan kütüphanedeki eserler, 12 ila 20’nci yüzyıl arasında basılan eserlerden oluşuyor. Başlangıçta 671 cilt kitap olsa da bağışlardan sonra bu sayı, 3 binin üzerine çıkmış. Kütüphaneyi ücretsiz şekilde gezmek mümkün.
Pazar ve pazartesi dışında 08.30 ile 17.30 saatleri arasında ziyaret edilebilir.
14. Tire hanları
Tire’nin en sembolik mekânlarından biri de tarihi hanlar. Tire’nin işlek bir yol hattında yer almamasından dolayı bu hanlar tarih boyunca iyi bir şekilde korunabilmiş. Listemizde özel olarak inceleyeceğimiz Kutu Han dışında Çöplen Han, Emir Ali Hanı ve Bakır Han, Tire hanları arasında en çok bilinenler.
İlçenin hemen merkezinde yer alan bu etkileyici mekanlar, günümüzde genellikle çeşitli dükkanlara ev sahipliği yapıyor. Tire’deki hanların önemli bir çoğunluğu 16’ncı yüzyılda inşa edilmiş. Bu alanda gerçekleşen son restorasyon, 1970’li yılların sonlarında gerçekleşmiş. Fotoğraf makineni yanına alıp hanların güzelliğini ölümsüzleştirebilirsin.
15. Kaplan Köyü
İzmir’in sevilen ilçesi Tire’de bir gezi listesi oluşturmaya çalıştığında köyleri es geçmen mümkün olmayacak. Bu köyler arasında özel bir popülerliğe sahip olan Kaplan Köyü, elbette listemizde yer almayı fazlasıyla hak ediyor. İlçe merkezine yaklaşık 6 km uzaklıkta bulunan bu şirin köy, çiçeklerden oluşan manzarası, benzersiz kokusu ve huzur veren yürüme yolları ile keşfedilmeye fazlasıyla değer.
Kaplan Köyüne geldiğinde Balım Sultan Türbesi, Güme Dağı ya da Gelin Kayasını içine alan geniş bir manzarayla buluşabilirsin. Kaplan Köyünde hem bölge lezzetlerini yansıtan restoranlar hem de köy kahvaltısı sunan sıcacık mekanlar söz konusu.
16. Ali Baba Tekkesi
Ahilik geleneği Anadolu’nun pek çok noktasında olduğu gibi Tire içerisinde de karşılık buluyordu. Ahilik kültürünün Tire sınırları içerisindeki en önemli merkezi, hiç şüphesiz ki Ali Baba Tekkesi. Bölgenin sayılı Bektaşi dergahları arasında gösterilen Ali Baba Tekkesi, Bektaşi babalarının mezarlarını da bünyesinde bulunduruyor.
Sıklıkla ziyaret edilen bu tekke, ilçe merkezine 6 km uzaklıktaki Boynuyoğun Köyü içerisinde yer alıyor. Tekkeye adı verilen Ali Baba ise 1300’lü yıllarda yaşamış bir “Ahi Babası” olarak tanınıyor. 15 bin metrekarelik alana yayılan arazide türbe dışında yeşillik alanlar, havuzlar ve su kuyuları söz konusu. Bu geniş alan günümüzde mesire alanı olarak da değerlendiriliyor.
17. Halkapınar Köyü
Genel olarak zeytin ağaçlarının güzelleştirdiği Halkapınar Köyü, Tire’nin en turistik köyleri arasında yer alıyor. Huzurlu doğa yürüyüşleri için oldukça elverişli bir doğaya sahip olan bu enfes köy, yalnızca tabiat güzellikleriyle bilinmiyor. Burada aynı zamanda çok sayıda tarihi esere de ev sahipliği yapmakta. Bu eserler arasında bilhassa Theos Mozolesine özel bir vurgu yapılabilir. Köyde sınırlı düzeyde pansiyon olsa da kamp için çok cazip alanlar söz konusu.
18. Kaystros Kaya Mezarları
Bilindiği üzere kaya mezarları, Anadolu coğrafyasında genellikle statü açısından önemli kişilere yönelik olarak inşa edilen mezarları ifade ediyor. Kaya mezarlarında oldukça emek isteyen oyma ve işleme tekniğinden yararlanılıyor.
Tire’de yer alan Kaystros Kaya Mezarları’nı ziyaret ederek bu özel mezarları yakından inceleme olanağı bulabilirsin. İlçenin hemen girişinde yer alan Kaystros Kaya Mezarları, 3 bin yıl öncesine ait. Mezarların Irmak Tanrısı olan Kaystros için yapıldığı düşünülüyor. Maltepe mevkiinde yer alan mezarlar, belli aralıklarla sıralanmış durumda.
19. Karakadı Mecdettin Camii
Tire’nin günümüze dek ulaşabilen tarihi camilerinden biri olan Karakadı Mecdettin Camii, İpekçiler Mahallesi’nde konumlanıyor. Camiye adı verilen Karakadı Mecdettin, ayı zamanda caminin inşasını üstlenen kişi durumunda. Timur’un Ankara Savaşı’ndan sonra bu camide namaz kıldığı söyleniyor.
Karakadı Mecdettin Camii, altıgen formuna sahip. Tarihi cami bölgede Kocabıyık Camii olarak da biliniyor. Burası aynı zamanda küçük bir külliyenin parçası. Dolayısıyla Karakadı Mecdettin Camiini ziyaret ettiğinde aynı adı taşıyan kütüphaneyi ve medreseyi de görebilirsin. Tire seyahatini konforlu hale getirmek içinİzmir otellerilinkine tıklayarak bütçene en uygun oteli seçebilirsin.
20. İbni Melek Türbesi
Cumhuriyet Mahallesi’nde yer alan İbni Melek Türbesi,aynı adı taşıyan medresenin yanında bulunuyor. İbni Melek Abdüllatif Efendi’ye ait olan bu türbede 3 ayrı mezar daha söz konusu. Bu kişiler arasında Mehmet Efendi, Evliya Ali Efendi ve Seyidi Rabbani’yi sıralamak mümkün.
Yaklaşık 20 metrekarelik bir alanda yer alan türbede kesme taşlar kullanılmış. Etrafı kapalı olsa da üst bölümü açık olan türbeye bir merdivenle çıkılıyor. İbni Melek Türbesine dair son onarım çalışması, 1956 senesinde Tire Belediyesi tarafından gerçekleşmiş.
Tire’deyken Şirince’yi görmeden geçme. Şirince’de gezilecek yerler için keşfetmek için tıkla!
