Dünyadaki çöller hakkında merak edilenler

Yıl içerisinde 250 mm’den az yağış alan bölgelerin genel ismi olan çöl, esasında yalnızca geniş, ıssız kumluk alanlar için kullanılmıyor. Grönland ya da Antarktika gibi yüksek soğukluğa ve kuraklığa sahip bölgelere de çöl ismi veriliyor. Soğuk ve sıcak olmak üzere farklı tiplere sahip olan çöller dünya yüzeyinde yaklaşık üçte bir gibi geniş bir alanı kaplıyor. İşte son derece merak uyandıran dünyanın en ilgi çekici çölleri ve özellikleri.

Sahra Çölü

Çöl kelimesini duyduğumuz an şüphesiz ilk olarak aklımıza Sahra Çölü geliyor. Dünya üzerindeki en büyük sıcak çöl olma özelliğine sahip olan Sahra Çölü, 9 milyon kilometre karelik bir alanı kaplıyor. Atlas Okyanusu kıyılarından başlayıp, Kızıldeniz kıyılarına kadar uzanan bu çöl Afrika Kıtası’nda yer alıyor ve kıtanın yaklaşık yüzde onu kadar bir genişliğe sahip. Dünyanın en sıcak çölü olduğu için yaşam koşulları oldukça zorlu olan çölün, yıl içerisinde ortalama sıcaklığı 30 derece olmakla birlikte sıcak aylarda sıcaklıklar 50 dereceyi bulabiliyor. Kuraklık göz önünde bulundurulduğunda çölde yalnızca kuraklığa ve sıcağa dayanıklı canlılar yaşıyor. Benekli sırtlan, çöl tilkisi ve çöl tavşanı burada yaşayan en bilinen hayvan türlerinin başında geliyor.

Kalahari Çölü

9 bin kilometrekareyi bulan yüz ölçümü ile Kalahari Çölü, Afrika’nın güneyinde yer alıyor. Çölün az yağış alması nedeniyle yarı çöl ismiyle de anılıyor. Bölgenin oldukça az bir kısmında tüm mevsimlerde çöl özelliği görülüyor. Kalahari ismi Botsvana’nın batı kısmına veriliyor ve hem Botsvana’nın büyük bir kısmı hem de Namibya ve Güney Afrika’nın bazı kesimlerini içine alıyor. Çölde Boşiman halkı yarı göçebe bir şekilde yaşıyor. Ayrıca burada fil ve antilop gibi farklı tropikal hayvanlar yaşayabiliyor. Yıl içerisinde aldığı yağışların etkisiyle çeşitli çiçek türlerine de rastlanabiliyor.

Taklamakan Çölü

Çin’deki en büyük kum çölü olan Taklamakan, toplamda 324 bin kilometrekarelik bir alanı kaplıyor. Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde yer alan çöl, kış aylarında -40 dereceye inerken, yaz aylarında da 45 dereceye kadar çıkabiliyor. Çölde bulunan yüksek sıra dağların etekleri zengin bir bitki örtüsüne ev sahipliği yapıyor. Taklamakan Çölü’ndeki petrol kaynaklarının dünyanın en zengin petrol rezervleri olduğu biliniyor. Engerek yılanların, develer ve deve kuşları çölde yaşayan hayvan türlerinin başında geliyor.

Tabernas Çölü

Avrupa’nın çöl iklimine sahip bölgesi olma özelliğine sahip olan Tabernas Çölü, İspanya’nın güneydoğu eyaleti olan Almeria’da yer alıyor. Yaz aylarında çöl sıcaklığı 40 hatta 50 dereceye kadar çıkabiliyor. Tabernas toplamda 280 kilometrekarelik bir alanı kaplıyor. Fındık faresi, kirpi, tavşan, tilki ve kırmızı kuyruklu kertenkele çölde yaşayan hayvanlar arasında yer alıyor. Ayrıca Tabernas Çölü’nde küçük karga ve trompetçi şakrak kuşu gibi bazı kuş türleri yaşıyor ve aynı zamanda çöl kuşlara özel koruma alanı olma özelliğine sahip.

Suriye Çölü

Suriye, Irak, Ürdün ve de Suudi Arabistan sınırları içerisinde yer alan Suriye Çölü, yaklaşık olarak 500 bin kilometrekarelik bir alana sahip. Çöl bünyesinde biri Suudi Arabistan Sakaka yakınlarında, diğeri Irak Rutba yakınlarında olmak üzere iki adet yüksek tepe bulunuyor. Sakaka bölgesindeki tepenin yüksekliği 1128 metre iken, Rutba’daki 941 metredir. Çölden otoyollar geçiyor ve aynı zamanda petrol boru hatları bulunuyor.

Arabistan Çölü

Batı Asya’da yer alan Arabistan Çölü aynı zamanda Arap Çölü ismiyle de anılıyor. Çöl, Ürdün, Umman, Irak içleri, Yemen ve Basra Körfezi’ne kadar Arap Yarımadası’nın çok büyük bir bölümünü kaplıyor. Alanı ise 2 milyon 330 bin metrekareyi buluyor. 54 dereceyi bulabilen sıcaklığa, kırmızı kum tepeleri ve de ölümcül bataklıklarına rağmen Arabistan Çölü’nde kum kedisi, ceylan ve antilop gibi hayvanlar yaşayabiliyor. Tüm bu hayvanların çöl ortamına uyum sağlaması oldukça dikkat çekiyor.

Büyük Victoria Çölü

Avustralya’nın en büyük çölü olan Büyük Victoria Çölü, 348.750 kilometrekarelik bir alanı kaplıyor. Bu da Avustralya’nın büyük bir kısmı ediyor. Çölün gündüzleri kış sıcaklıkları 18-23 derece arasındayken, yaz sıcaklıkları ise 32 - 40 derece arasında seyrediyor. Çöl papağan, kanguru, yılan, deve ve bilbi tavşanları gibi hayvanların yaşam alanı olmakla birlikte, bünyesinde çayırlık alanlar, küçük kum tepeleri, tuz gölleri ve çakıllı alanlar bulunuyor.

Patagonya Çölü

Bir kısmı Şili topraklarında olmakla birlikte çok büyük bir kısmı Arjantin topraklarında yer alan Patagonya Çölü, Arjantin’in en büyük çölü olma özelliğine sahip. Çöl dünya genelinde büyüklük bakımından yedinci sırada yer alıyor. Patagonya Çölü 673 bin kilometrekarelik bir alanı kaplıyor ve doğusunda Atlantik Okyanusu, batısında And Dağları yer alıyor. Patagonya Çölü’nün kuzeyinde yıllık ortalama hava sıcaklığı 12-20 derece arasında iken, güneyinde sıcaklık ortalama 4 ile 13 derece arasında değişiyor. Çölde gri tilki ve devegiller familyasından vahşi bir hayvan olan guanakolara rastlamak mümkün.

Gobi Çölü

Listemizde sırada dünyanın beşinci büyük çölü olan Gobi Çölü var. Orta Asya’da Moğolistan’ın güneyinde ve Çin’in Kansu eyaleti yakınlarında yer alan bu çöl, 1600 km uzunluğu, 480 ile 965 km arasında değişen genişliği ile dikkat çekiyor. Sıcaklıkların -40 ile 45 derece arasında değiştiği Gobi Çölü’nde karasal ve kuru bir iklim hakim. Çölde yaşayan hayvanlar arasında yaban eşekleri, kurtlar, ayılar, develer, atlar ve kar kaplanları önde geliyor. Bitki örtüsünü ise daha çok dikenli çalı ve küçük otlar oluşturuyor. Büyüklüğü ile oldukça ilgi çeken Gobi’nin bir diğer öne çıkan özelliği ise çölde boydan boya geçen bir demiryolu hattının bulunması.

Chihuahuan Çölü

Dağlık bir çöl olan Chihuahuan Çölü ABD’nin Teksas eyaletinde yer alıyor ve Büyük Havza Çölü’nden sonra Kuzey Amerika’nın en büyük çölleri listesinde ikinci sırada yer alıyor. Çöl toplamda 362 bin kilometrekare alanı kaplıyor. Ayrıca bünyesinde, Ciudad Juarez, Albuquerque ve El Paso gibi birden fazla yerleşim yeri bulunuyor. Bu yerleşim yerlerinden Ciudad Juarez’de iki milyondan fazla insanın yaşadığı biliniyor. Katır geyiği, gri tilki, siyah kuyruklu tavşan, çöl tarantulası ve kırbaçlı akrep çölde yaşayan canlıların başında geliyor. Çölün sahip olduğu en yüksek noktanın 1675 metre olduğu biliniyor.

Atacama Çölü

Atacama Çölü Şili’nin kuzey kısmında yer alan bir çöl. Burası aynı zamanda dünyanın en kurak sıcak çölü olarak biliniyor. Çölü kuzeyde Peru, doğuda Bolivya ve Arjantin, batıda ise Büyük Okyanus çevreleniyor. Çok az yağış alan ve bu nedenle en kurak çöl olan Atacama Çölü’nde su sıkıntısı olmasına rağmen tarihin eski dönemlerinden beri çeşitli yerleşimlere ev sahipliği yapmış. Yaşının yaklaşık olarak 15 milyon yıl olduğu biliniyor. Çöl 104 bin kilometrekare bir alanı kaplıyor ve bünyesinde altın, gümüş ve bakır rezervleri bulunuyor.

Tar Çölü

Tar Çölü aynı zamanda Büyük Hint Çölü ismiyle de biliniyor. Hindistan’ın kuzeybatısında, Pakistan sınırında yer alan bu çöl, toplamda 200 bin kilometrekarenin üzerinde bir alana sahip. Yaz ayları gelince sıcaklıkların 50 dereceyi gösterdiği oluyor. Çöl Hindistan sınırları içerisinde yer alıyor ancak Muson aylarında Hindistan genelinin fazla yağış almasına rağmen Tar, bu dönemde oldukça az yağış alması ile dikkat çekiyor. Yağışlar 200 mm’nin altında kalıyor. Kertenkele türleri, çöl fareleri, tilki, çöl kedileri, nilgai antilop gibi hayvan türlerine Tar Çölü’nde rastlamak mümkün.

Libya Çölü

Libya Çölü, Sahra Çölü’nün bir kısmını, kuzey ve doğu kısımlarını, oluşturuyor. Nil Nehri ile Kızıldeniz arasında kalan bu çöl, oldukça kurak ve çorak bir araziden meydana geliyor. Burası için aynı zamanda Sahra Çölü’nün en kurak kısmı deniyor. Yaklaşık 2 milyon metrekareye sahip olan çöl, subtropikal iklim özelliğine sahip. Çölde nadir olarak ot ve çalılar görülüyor. Yılan, kertenkele, deve ve ceylan türleri burada yaşayan canlılar arasında yer alıyor.