Türkiye'nin EN ilgi çekici 16 yeraltı şehri

Tarihi olarak oldukça zengin olan Türkiye’de yalnızca yer yüzünde değil, yer altında da yaşam alanları kuruldu. Doğal ve beşerî olaylar sonucu saklanma ve korunma amaçlı kurulan bu yeraltı şehirleri, büyüleyici güzelliklere sahip. Türkiye'nin yeraltı şehirlerini gel, birlikte inceleyelim.

1. Derinkuyu Yeraltı Şehri, Kapadokya

-

Coğrafi özellikleri sebebiyle Kapadokya bölgesi yeraltı şehri kurmak için Türkiye’nin en ideal alanı. Bu yüzden de burada keşfedilen 36 -ancak bazı tahminlere göre 100’den fazla- yeraltı şehri bulunuyor. İlk bahsedeceğimiz yer ise Derinkuyu Yeraltı Şehri.

Derinkuyu’nun kuruluş tarihi için aslında net bir bilgi yok. M.Ö. 3000 yıllarında kurulduğu düşünülen şehir, 1967 yılından beri ziyarete açık. Toplam 4 kilometrekarelik bir alanı olan şehrin yalnızca 2.5 kilometrekarelik alanı ziyaret edilebiliyor. İlk Hristiyanların saklandığı yeraltı şehirlerinden biri olduğu düşünülen Derinkuyu’da misyonerlik okulu, vaftiz havuzu, günah çıkarma yeri gibi dini kalıntılar da mevcut.

Ziyarete açık 8 katı bulunan yeraltı şehrinin bazı noktalarında oldukça dar tüneller bulunduğu için kapalı alan korkusu olanların gezmesi pek tavsiye edilmiyor. Ancak şaşırtıcı derecede başarılı havalandırma sistemi sebebiyle içeride bolca bulunan oksijenin bir zamanlar binlerce insanın yaşamasını mümkün kıldığını hatırlatmak isterim. Kapadokya uçak bileti alarak bu gizemli yeraltı şehrini keşfedebilirsin. 

2. Ağırnas Yeraltı Şehri, Kayseri

Kayseri’ye yaklaşık 30 km uzaklıkta bulunan Ağırnas Yeraltı Şehri, Mimar Sinan’ın doğduğu yer olarak ünlendi. Şehrin temellerinin milattan önce atıldığı düşünülse de bulunan kalıntılar sonucu, en yoğun yerleşmenin M.S. 1-13. yüzyıllar arasında olduğu görülüyor.

Yer altı şehrinde mağaralar, dehlizler ve tarihi kalıntılar bulunuyor. Son yıllarda arkeolojik kazılar ve düzenlemeler yapılıp turizme açılan Ağırnas’ı gezmek için ücret ödemen gerekmiyor. Ancak çevre düzenlemesi de tamamlanmadığı için bölgeye gittiğinde yerini bulmak için yardım alman gerekebilir.

3. Çeşka Kalesi Yeraltı Şehri, Yozgat

Keşfinin ardından 1990 yılında sit alanı ilan edilen şehirde 8 oda ve bağlantı tünelleri bulunuyor. Üç ayrı girişe sahip olan Çeşka Kalesi Yeraltı Şehri, bölgedeki yüksekçe bir tepeye kurulmuş. 

217 metre uzunluktaki şehrin, M.S. 300 yılında Erken Hristiyanlık Dönemi’nde kurulduğu düşünülüyor. Güney kısmında iki kat bulunan yer altı şehrinde doğal sebeplerden ötürü bazı oda ve galeriler tamamen kapanmış durumda. Bu sebeple tam keşif yapılamıyor. Şehrin en üst kısmında kaya mezarları da tespit edilmiş. Bölgede Frig, Roma ve Bizans dönemlerinden kalmış renkli seramikleri de görebilirsin. Yozgat'a Esenboğa Havalimanı'ndan araç kiralama seçeneklerini değerlendirerek varabilirsin. 

4. Dara Antik Kenti, Mardin

“Doğu’nun Efes’i” olarak anılan Dara Antik Kenti, Mardin merkezine arabayla yaklaşık 1-1.5 saat mesafede konumlanıyor. 

İlk olarak ne zaman ve kim tarafından inşa edildiğine emin olunamayan antik şehir, 4 kilometrelik bir sur ile korunma altına alınmıştı. Güvenlik amacıyla bölgedeki kayalar oyularak yapılan şehirde, yer altı tünelleri ve evleri birbirine bağlayan yollar bulunuyor. Mezopotamya’nın en önemli kentlerinden biri olan Dara tarih içerisinde Persler, Doğu Romalılar, Abbasiler, Emeviler ve Osmanlılar’ın hakimiyeti altında kalmış. Mağara evler, kiliseler, saray, hamamlar, çarşı, zindan ve tophane gibi kalıntıları görebileceğin şehre gitmek istersen buradan bir Mardin otobüs bileti alabilirsin!

5. Hüyük Yeraltı Şehri, Çankırı

Çankırı’nın Orta ilçesine 11 km uzaklıkta konumlanan antik yer altı şehri, 2005 yılında keşfedilmiş. M.S. 3. – 5. yüzyıllar arasında yapıldığı düşünülen Hüyük’ün gizlice ibadet edebilmek amacıyla inşa edildiği düşünülüyor. Keşiş odası ve kilise barındıran yer altı şehrinde aynı anda 25-30 insanın yaşayabileceği alanlar bulunuyor.

6. Aydıntepe Yeraltı Şehri, Bayburt

Yaklaşık 3000 yıllık tarihi ile dikkat çeken Aydıntepe Yer Altı Şehri; 1996’da, bir inşaat kazısı sırasında tesadüfen keşfedildi. Çıkarılan kalıntılara göre şehri, Roma’dan kovulan ilk Hristiyanların kurduğu düşünülüyor. Yerin 2 ila 5 metre altında kurulan şehirde şu ana kadar 1.200 metre uzunluğunda koridorlar keşfedilmiş.

Araştırma kazılarının halen devam ettiği şehirde keşfedilmiş 20 oda bulunuyor. Giriş bölümündeyse gözetleme kulesi ve nöbetçi alanı mevcut. Hiçbir malzeme kullanılmadan oyulmuş odalar ve galeriler ise yer altı şehrinin en ilgi çekici yanı. Şehrin bir ucu Bayburt Kalesi’ne çıkarken, diğer ucunun bölgedeki Kırzı Köyü’ne kadar uzandığı düşünülüyor.

7. Gaziemir Yeraltı Şehri, Aksaray

Kapadokya sınırları içerisinde bulunan Gaziemir Yeraltı Şehri, şu anda Aksaray il sınırları içinde yer alıyor. Şehrin, diğer yeraltı şehirlerine göre farklı yapıda olmasının en büyük sebebi korunma değil konaklama ve ticaret amacıyla kurulmuş olması. İpek Yolu üzerinde olan Kapadokya bölgesinde çok sayıda kervansaray bulunuyor. Dünya üzerinde tek yer altı şehri içerisinde bulunan kervansaray ise Gaziemir Yeraltı Şehri’nde konuşlanıyor.

Örme taş duvar bir giriş koridoruna sahip şehirde şarap yapım atölyesi ve çok sayıda küp bulunduğu için şarap ticareti de yapıldığı düşünülüyor. Geniş bir meydana sahip şehirdeki odalar da bu meydana bağlı. Ayrıca hayvanlar ve insanlar için ayrı ayrı barınma alanları da bulunuyor. Hititler döneminde inşa edildiği düşünülen şehir en çok Bizans döneminde kullanılmış. Aksaray otelleri arasından bütçene uygun bir tanesini seçerek hem şehri hem de bu yeraltı şehrini keşfedebilirsin. 

8. Mazı Yeraltı Şehri, Nevşehir

Yeraltı şehirlerinin tesadüfen keşfedilmesi sıklıkla karşımıza çıkan bir olay. Mazı Yeraltı Şehri de 1995 yılında bir çoban tarafından tesadüfen bulunmuş. “Mataza” adıyla da bilinen antik şehrin uzun süreli yaşam için kurulduğu düşünülüyor.

İlk katı ahırlardan oluşan şehirde 8 kat bulunuyor. Mevcut olan dört girişinde de yine bölgedeki diğer yer altı şehirleri gibi savunma amaçlı, ortası delik yuvarlak taşlar bulunuyor. Bu taşlar şehrin içine girişleri sürgü sistemi ile tamamen kapatabiliyor.

Eğer Kapadokya’da bir gezi planlıyorsan ve yeraltı şehirlerindeki gibi bir mağara odada kalmayı deneyimlemek istersen Kapadokya otelleri içerisinde bolca seçeneğin var!

9. Kaymaklı Yeraltı Şehri, Kapadokya

Benim için bu listenin en büyüleyici şehri burası. Bir kere gezenlerin, bir daha gezmek istediği bu şahane yeraltı şehri pek çok açıdan etkileyici. 8 katlı bu yapı, aynı anda 5000 insanın yaşayabilmesi için elverişli. Kaymaklı’nın ilk yapım tarihi M.Ö. 3000’lere kadar uzanıyor.

Hititler Dönemi’nde oluşturulmaya başlanmış şehirde Roma ve Bizans dönemlerinde tüf kayalar oyularak oldukça genişletilmiş. Dar koridorlarla birbirlerine bağlanan oda ve bölümler, bir topluluğun yaşaması için tüm temel ve sosyal imkanları sağlıyordu. Şarap mahzeni, su depoları, ambarlar, mutfak, su kuyuları, kilise gibi belirli amaca uygun odaları ziyaretinde keşfedebilirsin.

10. Mucur Yeraltı Şehri, Kırşehir

Kırşehir merkezine arabayla yaklaşık yarım saat uzaklıkta olan Mucur Yeraltı Şehri’nin M.S. 4.-5. yüzyıl civarlarında kurulduğu düşünülüyor. Tüf kayalıkların oyulmasıyla oluşturulan şehirde birbirine bağlanan oda ve galeriler mevcut.

Korunma ve ibadet amaçlarıyla ilk Hristiyanların inşa ettiği düşünülen şehirde ibadet alanları, ahırlar, erzak depoları ve havalandırma bacaları bulunuyor. Geniş bir alana kurulmuş olan Mucur’un bazı kısımları iki ve üç katlı olarak tasarlanmış.

11. Özkonak Yeraltı Şehri, Nevşehir

Kapadokya’nın en bilinen yeraltı şehirlerinden biri olan Özkonak, diğer yeraltı şehirleri gibi korunma ve yaşama amacıyla inşa edilmiş. Ancak onu diğerlerinden ayıran iki özelliği bulunuyor. Bu özelliklerden ilki haberleşme amacıyla oluşturulan ince ve uzun oyuklar. Girişten başlayan bu daracık kanalların istila durumunda tüm şehre haber verilebilmesi için yapıldığı düşünülüyor.

İkinci özellik ise diğer yeraltı şehirlerindeki delikli ve yuvarlak sürgü taşları dışında bir savunma yolu daha uyguluyor olmaları. Tüneller üzerine açılan delikler sayesinde düşman askerlerin (ve belki vahşi hayvanların da) üzerlerine kızgın yağ gibi yakıcı maddeler dökebiliyorlardı. Geniş alana yayılan şehir 1972’de turizme açıldı.

12. Saratlı Kırkgöz Yeraltı Şehri, Aksaray

Bizans döneminde kurulduğu düşünülen yeraltı şehri, tahminen 7 kattan oluşuyor. Girişte ahır alanını görebileceğin şehirde su kuyuları, ocaklar, mutfak, tahıl ambarları gibi temel ihtiyaç alanları da mevcut. Şehrin yalnızca 3 katı gezilebilecek durumda.

2001 yılında turizme açılan Saratlı Kırkgöz Yeraltı Şehri, döneminin önemli yaşam alanlarından. Aksaray’ın Saratlı kasabasında konumlanan antik şehir, çoğunlukla yine aynı kasabada bulunan bir diğer yeraltı şehri Aziz Mercurius ile birlikte geziliyor.

13. Aziz Mercurius Yeraltı Şehri ve Kilisesi, Aksaray

Hristiyanlığın yasaklandığı ve inananların öldürüldüğü dönem olan M.S. 250 yılında kurulduğu düşünülen yeraltı şehri, tıpkı yanındaki Saratlı gibi 7 kattan oluşuyor. Yer altı şehrindeki kilise ve kilise tabanında bulunan toplu mezar alanı ise en ilgi çekici bölüm.

Yoğun olarak Doğu Roma döneminde kullanılan şehirde tüm geçitler kiliseye bağlanıyor. 40 odadan oluşan Aziz Mercerius Yeraltı Şehri’nde erzak depoları ve su kuyusu da mevcut. Ayrıca şehirde Develi Dam olarak bilinen bir de türbe bulunuyor.

14. Tatlarin Yeraltı Şehri, Nevşehir

Askeri ve dini amaçlarla inşa edilmiş olan Tatlarin’de antik Roma ve Bizans dönemlerinden kalıntılar çıkarılmış. Acıgöl Mevkii’nde, tepelik bir arazide kurulmuş şehirde çok sayıda kilise ve ibadet alanı bulunuyor.

Tatlarin Yeraltı Şehri’nin dolambaçlı tünel yapısı ve iç mekanlarındaki kemerli oluşum dikkat çekici. Ayrıca dünya üzerinde bilinen ilk yeraltı tuvaleti de bu şehirde yapılmış. Kaya mezarları, erzak depoları ve şehrin diğer tüm detaylarını görmek için Kapadokya gezinde buraya uğramanı tavsiye ederim.

15. Ani Mağaraları, Kars

Türkiye’nin doğusunda, Kars’ta yer alan tarihi ve doğal güzellikleriyle ünlü bir keşif noktası olan Ani Mağaraları, aynı adlı Ani Harabeleri'nin yakınında bulunuyor. Bölgenin zengin tarihine ışık tutan mağaralar, UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Ani Harabeleri gibi benzersiz bir keşif deneyimi sunuyor.

Ani Mağaraları'nın geçmişi, tarih öncesi dönemlere kadar uzanıyor. Arkeolojik kazılar ve araştırmalar, mağaralarda Neolitik döneme ait izlerin olduğunu gösteriyor. Hatta mağaralarda insanlara dair kanıtlar da mevcut.

Ani Mağaraları'nda önceden yaşayan insanlara ait arkeolojik buluntuların varlığı, bu bölgenin binlerce yıldır insanlar tarafından kullanıldığını ve yerleşim yeri olarak kullanıldığını gösteriyor. Mağaraların içinde bulunan sarkıt ve dikitler, göz alıcı Damlataşlar ve tünel şeklinde geçitler, görsel bir şölen sunuyor.

16. Dulkadirli Yeraltı Şehri, Adıyaman 

Adıyaman’ın Dulkadiroğlu ilçesinde yer alan Dulkadirli Yeraltı Şehri, benzersiz bir keşif rotası. Tarih öncesi dönemlerden beri yerleşim yeri olarak kullanılan bu yeraltı şehri, bölgenin zengin kültürel mirasına ışık tutuyor.

Dulkadirli Yeraltı Şehri, yüzlerce odayı, galeriyi ve geçidi barındıran karmaşık bir alt yapı ağına sahip. Şehrin en çarpıcı özelliklerinden biri ise içinde bulunan odalar. Söz konusu odalar, konut, depo, kilise, mezar ve hatta ahır gibi farklı amaçlar için kullanılmış.

Benzersiz bir yapıya sahip olan Dulkadirli Yeraltı Şehri’nin savaşlardan, istilalardan ve doğal afetlerden korunma amacıyla da kullanıldığı biliniyor. Bugün, farklı bir dünyaya adım atmak ve geçmişin sırlarını keşfetmek isteyenler bir için muhteşem destinasyon olan Dulkadirli Yeraltı Şehri ücretsiz olarak gezilebiliyor.

Türkiye'de mutlaka gezilmesi gereken açık hava müzeleri içeriğimizi de inceleyerek tarihi yerler hakkında detaylı bilgi alabilirsin.