Arnavutluk’ta ne yenir?
Damak zevki olarak yer yer Türk mutfağıyla benzerlikler içeren Arnavutluk mutfağı, hem Balkanların hem de Akdeniz’in zengin kültüründen izler barındırıyor. Avantajlı konumu sayesinde İtalyan, Yunan ve Osmanlı mutfağından harmanlanmış son derece lezzetli yemekler sunan bu mutfak, dünyaca bir üne sahip. Sakatat tarzı lezzetler dışında zeytinyağlı yemeklerin, sebzelerin, otların ve orijinal tatlı çeşitlerinin öne çıktığı Arnavutluk mutfağını yakından tanımaya ne dersin?
Elbesan Tava
Arnavutluk lezzetleri denildiği zaman genellikle akıllara gelen ilk yemek Elbasan tava oluyor. Ünü Türkiye de dahil olmak üzere pek çok ülkeye yayılan bu yemeğin adı, Arnavutluk’un küçük bir kasabasından geliyor. Kuzu eti, pirinç, yumurta ve yoğurdun müthiş bir uyum içinde olduğu Elbasan tava, bölgede tave kosi adıyla biliniyor. Krema kıvamındaki özel sosu ve baharatları nedeniyle özel bir aromaya sahip olan bu geleneksel yemekte taze malzemelerin kullanılması son derece önemli.
Elbasan kasabasından yayılan tave kosi, Türkiye’deki restoranların menülerinde de kendine yer buluyor. Fakat Arnavutluk’a kadar gitmişken bu yemeğin orijinal versiyonunu tatmadan dönmemelisin. Tave kosi, en ücra kırsal köşelerden şehir merkezlerindeki lüks restoranlara kadar her yerde görebileceğin bir lezzet. Elbasan tava yemek adına şu mekanlara yönelebilirsin;
1. Era
2. Taverna Kala
Ciğer
Yine ünü ülkemize kadar gelmeyi başarmış bir lezzetten söz edeceğiz: Arnavut ciğeri. En sevilen sakatat lezzetleri arasında yer alan ciğerin bu versiyonu, normalde ciğer tüketmeyen insanların bile ezberlerini bozabiliyor. Zahmetli ve ince püf noktaların belirleyici olduğu Arnavut ciğeri için birçok tariften söz edilebilir.
Özel konuklar için menülere sıklıkla dahil edilebilen Arnavut ciğeri, adeta ağızda dağılan bir lezzet. Bu arada Arnavut ciğeri, Osmanlı zamanında da saray mutfağının bir parçası olmayı başarmış. Rumeli’de yaşanan savaşlardan sonra ülkemize göç eden Arnavutlar, ciğerin burada da yayılmasını sağlamış. Günümüzde genel olarak bu sakatat yemeği, maydanoz ve soğanla beraber servis ediliyor. Ciğer yemek adına şu mekânlara yönelebilirsin;
1. Oda
2. Era
Fergese
Fergese genellikle başkent Tiran’da görebileceğin bir lezzet. Yoğurt, peynir, biber, domates gibi malzemelerin de eşlik ettiği fergese, aslında bir güveç yemeği olarak öne çıkıyor. Arnavut mutfağının olmazsa olmaz unsurlarından olan bu geleneksel yemek, bazı restoranlarda ekmek ve pilavla beraber servis ediliyor. Tiran’da fergesenin etli değil de zeytinyağlı versiyonlarıyla da karşılaşabilirsin. Kekik ve fesleğen gibi baharatların kendine yer bulduğu fergese, uzun sürede ve kısık ateşte pişiriliyor.
Pita
Arnavutluk’ta çok sık tüketilebilen pita, genel olarak krep benzeri bir lezzet olarak tanımlanıyor. Krep benzeri hamurun kızgın ateşte pişirilmesi neticesinde ortaya çıkarılan bu ilginç hamur işi, her öğünde tüketiliyor. Ispanaklı pite dışında peynirli pite ve etli pitenin en popüler türleri olduğunu belirtebiliriz. Pita ekmeği olarak da bilinen bu lezzet için Arnavut halkının milli yemeği diyebiliriz. Yassı ve hafif yuvarlak formundaki pita, Akdeniz mutfağında da karşımıza çıkabiliyor. Pitanın tadına bakmak için şu mekanlardan yararlanabilirsin;
1. Mrizi Zanave
2. Mullixhiu
Lakror
Arnavutluk’ta hamur işi tarzı tariflerin genel olarak öne çıktığını söylemek mümkün. Ülkenin en meşhur börek türlerinden biri olan lakror da bunun en net örneği. Bu geleneksel böreğin etli, pırasalı ya da ıspanaklı olmak üzere üç ayrı çeşidi bulunuyor. İnce katmanlı biçimde hazırlanan lakror, çoğunlukla büyük parçalar halinde hazırlanıyor. Yabani yeşilliklerin de eşlik edebildiği lakror, byrek adlı yemeğe de benzetiliyor. Saçta özel olarak pişirilen geleneksel hamur işi lezzeti, genellikle özel aile yemeklerinde tercih ediliyor.
Qofte
Adından da anlaşılacağı üzere qofte, bizdeki köftenin farklı bir versiyonu. Doğrudan köfte formunda hazırlanan ve çoğunlukla ızgarada pişirilen qofte, et severlerin favorisi Özel baharatlarla zenginleştirilen qofte, pilavla beraber servis ediliyor. Ayrıca yuvarlak biçimindeki Arnavut ekmekleri de bu yemeğin yanında epey iyi gidiyor.
Qoftede kullanılan sarımsak, nane, kekik, lezzeti adeta katlıyor. Qofte, barbekü partilerinin vazgeçilmezleri arasında yer almasının yanında sokak lezzetleri arasında gösteriliyor. Ekmek arası ya da porsiyonda tüketebileceğin qofteyi cacık, turşu ya da salatayla da deneyebilirsin. Qofte yemek adına şu mekanı önerebiliriz;
1. Onufri
Petulla
Kahvaltıların vazgeçilmezlerinden olan petulla, tıpkı pita gibi kızartılarak servise hazır hale getirilen bir hamur işi. Tatlı şeklinde de servis edilen petulla, reçel ya da balla bambaşka bir tada bürünüyor. Mayalı hamurun kızgın yağla buluştuğu bu tatlı lezzet, çayın yanında tüketilebilecek ideal bir atıştırmalık.
Ülkedeki pek çok yiyecek standında rahatlıkla tanık olabileceğin petulla, çıtır dış yapısına rağmen yumuşacık bir iç bölüme sahip. Özellikle çilek reçeli ile beraber tüketilen hamur işi, kackavall peyniriyle de iyi bir uyum yakalıyor.
Tave Dheu
Arnavutluk’un en ünlü et ve sebze yemekleri arasında gösterilen tave dheu, genel olarak fergeseye benziyor. Bu yemekteki en büyük fark içinde ciğerin konulması. Ayrıca özel toprak kaplar aracılığıyla pişirile tave dheu, ülkemizde ciğerli fergese adıyla anılıyor. Ana yemek olarak tüketilen bu geleneksel lezzette ciğere sarımsak, domates, lor peynir, tereyağ ve un eşlik ediyor. Farklı yörelerde ek malzemeler de tercih edilebiliyor. Tave dheu yemek için şu mekânlara yönelebilirsin;
1. Taverna Te Lilo
2. Vila 95
Tarator
Tarator, günümüzde hem bir çorba hem de sos olarak tüketilebiliyor. Arnavutluk ile özdeşleşen tarator, ülkemizde de sıklıkla tüketiliyor. Yunanistan’da tarator, “tzatziki” adıyla anılıyor. Soğuk tüketilmesinden dolayı çoğunlukla yaz aylarında tüketilen tarator; salatalıktan maydanoza, dereotundan nane ve havuca pek çok malzemeyi birleştiriyor. Süzme yoğurtla taçlandırılan tarator, cacığı andırıyor. Bazı deniz mahsullerinin üzerine de serpiştirilen tarator, ana yemek öncesi ideal bir başlangıç sayılır.
Kampanyalar
Gullash
Sadece Arnavutluk mutfağında değil aynı zamanda Macar mutfağında da görebileceğimiz gullash (gulaş), bir tür et yemeği. Ülkenin dağlık bölgelerinde daha çok tüketildiği görülen gullash, güveçte yapılıyor. Yemeğin en önemli özelliklerinden biri normalin çok üzerinde pul biberin kullanılması diyebiliriz. Dana ya da kuzu etinin kullanılabildiği bu yemek, çok uzun sürede pişiriliyor. Arnavutluk’un zengin mutfağına dokunmak adına gullash isimli bu ilginç et yemeğini mutlaka keşfetmelisin.
Arnavut böreği
Yufkayla açılmış hazır böreklerden sıkıldıysan ve hakiki bir el açması börekle tanışmak istiyorsan Arnavutluk ziyaretinde bu böreği mutlaka tatmalısın. Arnavutluk’un bu ulusal lezzeti, oldukça ince ve özenli bir şekilde açılan hamurların kat kat dizilmesi neticesinde hazırlanıyor. Farklı iç malzemelerle doldurulan Arnavut böreği, esnek bir yapıya sahip. Bu durum Arnavut böreğinin lezzetini daha da artırıyor.
Arnavut böreğinin iç harcında farklı malzemelere yer verilebiliyor ancak genel olarak ıspanak, patates, kıyma veya peynir tercih ediliyor. Her evde farklı dokunuşlarla çeşitlendirilebilen Arnavut böreğinin üzerine tereyağı sürülüyor. Bayramlarda ya da özel günlerde bu geleneksel börek türüne sıklıkla yer veriliyor.
Kaşkaval
Izgarada pişirilerek ya da doğrudan kızartılarak elde edilen kaşkaval, aslında popüler bir peynir çeşidi olarak biliniyor. Rengi sarı ağırlıklı olan kaçkavall, Arnavutluk’taki restoranlarda sıklıkla karşımıza çıkabiliyor.
Arnavutluk dışında İtalya ve Balkan coğrafyasında da bu peynirle karşılaşmak mümkün. Genellikle restoranlarda başlangıç yemeği olarak sunulan kaşkaval, farklı hayvanlara ait sütlerin karışımından elde ediliyor. Dilersen atıştırmalık ya da garnitür olarak da değerlendirebilirsin. Kaşkavaliçin şu mekânların menülerine göz atabilirsin;
1. Oda
2. Era
Gliko
Genellikle taze meyvelerin ve sebzelerin kullanıldığı gliko, reçeli andıran bir geleneksel tatlı türü. İncir, kiraz ya da cevizden elde edile gliko tatlılarının çok daha popüler olduğunu söyleyebiliriz. Arnavutluk dışında gliko tatlısına Yunanistan’da da rastlayabilirsin. Şekerle beraber meyvelerin kaynatıldığı gliko, basit tarifine rağmen eşsiz bir lezzete sahip. Arnavutluk’ta akşam yemeklerinden sonra tatlı olarak ikram edile glikoyu pek çok pastanede ve kafede bulabilirsin.
Speca me gjize
Bir tür biber dolması olan speca me gjize, süzme peynirle beraber bambaşka bir lezzete kavuşuyor. Arnavutluk’taki pek çok restoranda bulabileceğin bu lezzet, Türkiye’de hazırlanan biber dolmasına büyük oranda benzese de bazı ufak farklar dikkat çekiyor. İç malzemede yer alan süzme peynir, en önemli fark olarak karşımıza çıkıyor. Kırmızı dolmalık biberlerle hazırlanan speca me gjize, lor, yumurta, sarımsak, kırmızı biber gibi malzemelerle destekleniyor.
Trileçe
Trileçja (trileçe) isimli tatlı aslında bize çok da uzak değil. Türkiye’de de evlerde ve pastanelerde sıklıkla yapılan trileçenin orijinalini doğrudan burada bulabilirsin. Aslında trileçja isimli tatlının kökeni İspanyol mutfağına dayanıyor. İspanya’nın bir tatlısı olan tres leches’ten uyarlanan trileçja, Bakanların en ikonik tatlısı olarak biliniyor. Özellikle son yıllarda popülerliği daha da artan trileçja, dilimize “üç sütle hazırlanan kek” olarak çevriliyor. Trileçja için aşağıdaki mekanlar uygun;
1. Mrizi Zanave
2. Mullixhiu
Panettone
Panettone isimli tatlının kökeni İtalyan mutfağına dayanıyor. Zaten Arnavutluk ve İtalya’nın kültürel açıdan birbirleriyle ciddi düzeyde bir etkileşime sahip olduğu biliniyor. Bu durum pek çok yemek ve tatlı türüne de yansıyor. Panettone çoğunlukla yılbaşı ya da Noel gibi etkinliklerde kendine yer buluyor. Kuru üzümden şekerlenmiş portakala kadar pek çok malzemeye sahip olan panettone, hafif ve yumuşak dokusuyla ağızda adeta eriyor.
Krem Karamele
Vanilya, krema, yumurta sarısı, şeker ve vanilya gibi malzemelerin kullanıldığı krem karamele, limon kabuğuyla özel bir aromaya kavuşuyor. Ülkemizde krem karamel adıyla hazırlanan bu tatlının kökeni Fransız mutfağına uzanıyor. Dünyaca ünlü bir tatlı olan krem karamel, pişirme işleminden sonra ters çevriliyor. Bu sayede de karamel bölümü üstte çıkmış oluyor.
Paçe
Genellikle sığır ya da kuzu etinin başıyla yapılan paçe, kıvamı oldukça yoğun olan bir çorba türü. Hem akşam yemeklerinin yanında hem de sabah kahvaltılarında tüketilebilen paçe, özellikle başkentte epey popüler. Arnavut paçası olarak da anılan bu iddialı çorbada tavuk suyu, yoğurt, sirke, un gibi malzemelerden yararlanılıyor.
Sert geçen kış günlerinde severek tüketilen paçe, hazırlanma aşamasında boza kıvamına ulaşılana dek çırpılıyor. Sonrasında ise kısık ateşte sürekli karıştırılarak servise hazır gele getiriliyor. Farklı bir tavada pul biber ve tereyağı karışımı hazırlanıyor ve çorbanın üzerine dökülüyor.
Harapash
Eğer sakatat tarzı yemeklerden hoşlanıyorsan Arnavutluk’ta karşına pek çok seçenek çıkabiliyor. Bunlardan biri olan harapash; kuzu bağırsağı, tereyağı, peynir, mısır unu gibi malzemelerle yapılıyor. Tercihe göre ızgara ya da fırında pişirilen harapash, özel kremasıyla servis ediliyor. Bu lezzetin orijinal versiyonunu yemek adına Labëria isimli bölgeye yönelebilirsin. Arnavutluk’ta büyük çaplı sosyal organizasyonlarda bu zahmetli yemeğe yer verilebiliyor.
Lezzetli yemeklerin ardından ülkeyi keşfetmek istersen Arnavutluk’ta gezilecek yerler yazımıza da göz atabilirsin.
