Özbekistan’da ne yenir?
Özbek mutfağı, Orta Asya’nın zengin mutfakları arasında yer alıyor. Özbekistan mutfağı adece ünlü pilavı ve mantı çeşitleriyle sınırlı değil. İpek Yolu’nda yer alan ve farklı kültürlerden etkilenen Özbekistan’ın en lezzetli yemeklerini keşfetmeye başla.
Not: Yiyecek ve içecek mekan önerilerimizi Google yorumlarında 3,5 ortalamanın üstündeki yerler arasından seçtik
Özbek pilavı
Özbeklerin yöresel yemekleri denildiğinde akla gelen ilk lezzetlerden biri genellikle Özbek pilavı oluyor. Kendi dillerinde bu yemek, plov ya da puallo şeklinde anılabiliyor. Özbek kültüründe çok önemli bir yer tutan meşhur Özbek pilavı, ülkemizde de tüketiliyor. Bu pirinç pilavını bu denli özel kılan unsurlardan biri 50’nin üzerinde farklı tarifinin ve çeşidinin olması.
Soğan, et, havuç gibi malzemelerin de kullanıldığı Özbek pilavında soteleme işlemi oldukça önemli bir aşama. Yukarıda sıraladığımız malzemeler, sotelendikten sonra tabanda bir kat oluşturuyor. Et, dışında çok farklı sebze ve hatta meyveler Özbek pilavına dahil edilebiliyor. Kuzu eti, sarımsak, tereyağı ve yöreye özgü baharatlarla zenginleştirilen bu popüler pilavın sofralara gelme süreci biraz meşakkatli.
Özbekistan’ın farklı şehirlerinde yağ oranı ve et kullanımı farklı olabiliyor. Örnek vermek gerekirse Semerkand şehrinde Özbek pilavı görece daha sade yapılıyor. Taşkent’te ise genellikle et ve yağ kullanımı fazla olabiliyor. Bu arada Özbeklerin pilav pişirme geleneklerinin, 2016 senesinde UNESCO tarafından “Somut Olmayan Kültürel Miras Temsili” adı verilen listeye dahil edildiğini belirtelim. Özbekistan ziyaretinde Özbek pilavının tadına bakmak için şu mekanlara gidebilirsin.
1. Afsona Restoran
2. Central Asian Plov
Samsa
Özbekistan’da geleneksel lezzetlerin yanında sokak lezzetlerine de özel bir ilgi var. Ülkenin en meşhur sokak yemeklerinden biri olan samsa, çoğunlukla taş fırınlarda pişiriliyor. Kuzu ya da dana etinin kullanıldığı samsa isimli bu hamur işi lezzet, çoğunlukla üçgen biçiminde sunuluyor.
Sıcak şekilde servis edilen samsaya, Özbekistan’ın her bölgesinde rahatlıkla ulaşabilirsin. Pratik bir atıştırmalık olduğu için gün boyunca yenilebilen samsa, bilhassa Taşkent içerisinde epey meşhur. Hem baharatları ve malzemesi hem de pişirme teknikleriyle fark yaratan bu lezzet, farklı boyutlarla satılabiliyor. Dikey tandırlarda hazırlanan samsa, iri kıyılan etleriyle dikkat çekiyor. Özbekistan’da bu lezzeti deneyebileceğin yerler ise şöyle;
1. Caravan
2. Tandiriy
Lagman
Latiaozi adıyla da tanınan lagman yemeğine sadece Özbekistan’da değil Çin dolaylarında tanıklık etmek de mümkün. Kökeni Sincan’a uzanan bu lezzet, Orta Asya’nın genelinde tüketiliyor. Lagman sözcüğü yörede çekilmiş erişte anlamında kullanılıyor.
Her bölgeye özgü tarifi ve kullanılan sosları değişebiliyor. Büyük bir sosla bir araya gelen erişteye, et suyu dahil ediliyor. Çin eriştesi olarak da ünlenen lagmanın üzerine isteğe bağlı şekilde kıyma ya da et de eklenebiliyor. Kırgızların ve Kazakların da sofralarından eksik etmediği bu ilginç yemek; kavurma lagman, çözme lagman ve kesme lagman gibi türlere ayrılıyor. Samsanı tadına bakmak için şu mekanlara yönelebilirsin;
1.Navvat
2. Siesta Pub
3. Lagman House
Özbek mantısı
Özbek mutfağında pilav kadar mantının da çok popüler bir yere sahip olduğunu net şekilde belirtmeliyiz. Soğan ve baharatlı kıymanın kullanıldığı mantının kökleri 1400’lü yıllara dek uzanıyor. Afganistan, Ermenistan, Türkiye ve Orta Asya gibi birçok yerde de tüketilen Özbek mantısı, bizde olduğu gibi yoğurt ya da sosla servis ediliyor.
Günlük yemeklerin haricinde özel davetlerde de sıkça tüketilebilen Özbek mantısı, klasik mantıya göre epey büyük. Büyüklüğü dışında buharda pişirilmesi, bu mantı türünü ayrıcalıklı kılıyor. Mantının merkezde olduğu çok farklı ve yaratıcı lezzetlere de başvuruluyor. Örneğin kızarmış mantı, kovurma mantı, palov mantı, balkabaklı mantı, andican mantısı, bunlara örnek olarak gösterilebilir. Klasik Özbek mantısını ve bahsettiğimiz diğer türleri Özbekistan’daki restoranlarda rahatlıkla bulabilirsin. Özbek mantısı için bazı popüler mekanlar şöyle;
1. Caravan
2. National food
Shurpa
Özbek mutfağında etli çorbalara oldukça önem veriliyor. Bu tarz çorbalardan hoşlanıyorsan sana shurpa adlı bu özel lezzeti önerebiliriz. Özbek mutfağının klasik et çorbalarından olan shurpa, patatesi, soğan, havuç, baharat ve dana eti ile hazırlanıyor.
Zaman zaman dana eti yerine kuzu eti de kullanılabiliyor. Özellikle sert geçen kış aylarında severek tüketilen shurpa, besleyici bir çorba türü olarak kabul ediliyor. Bu özelliğinden dolayı çorbadan ziyade ana bir yemek olarak da tüketilebiliyor. Aile yemeklerinde ya da özel davetlerde sıklıkla tüketilen shurpa, Özbekistan’da yöresel lezzetlere odaklanan restoranlarda kendine yer buluyor.
Piti
Özbek mutfağının geleneksel lezzetlerinden olan piti, içerisinde yoğun biçimde et ve sebze barındırıyor. Kış aylarında daha sık tüketilen piti, doyurucu ve sağlıklı bir yemek olarak kabul görüyor. Özbekistan dışında Azerbaycan dolaylarında da severek tüketilen bu köklü yemekte koyun eti, nohut ve farklı baharatlara yer verilebiliyor. Çoğunlukla güveçte hazırlana piti, özellikle zerdeçal ile beraber bambaşka bir lezzete bürünüyor. Lavaş ekmeğiyle servis edilen bu yemek, iftar sofralarının da vazgeçilmezleri arasında yer alıyor. Menülerinde piti olan bazı popüler mekanlar şöyle;
1.Registan osh
2. National food
Chuchvara
Ülkede sevilen bir mantı türü olan chuchvara, genellikle Rus ravioli ile karşılaştırılıyor. İncecik kıyılan etlerin kullanıldığı chuchvara, ravioliden daha ufaktır. Ayrıca mantı, sebze ve etle beraber et suyunda belli bir süre kaynatılıyor. Her mantı için ayrı ayrı hamur açılmıyor.
Bu mantı türünde büyükçe bir hamur parçası açılıyor ve malzemelerin yer aldığı ufak kareler şeklinde kesiliyor. Günümüzde osh kuktli chuchvara ve kovurma chuchvara isimli iki farklı türün yaygın olduğunu belirtebiliriz.
Şakarap
Özbekistan’da sıklıkla tüketilen bir salata türü olan şakarap, pek çok Orta Asya ülkesinde popüler bir lezzet. Özellikle Kırgızistan’da hemen hemen her yemeğin yanında kendine yer bulan şakarapa, Özbekistan restoranlarında da karşılaşmak mümkün.
Soğan, domatesi, tuz, karabiber, kırmızı biber gibi çok basit malzemelerle yapılan şakarapta, domatesin ve soğanın çok ince bir şekilde kesilmesi gerekiyor. Etin yanında garnitür olarak servis edilebilen şakarap, yaz aylarında daha fazla tüketiliyor. Hafif, ferahlatıcı ve sağlıklı bir salata olduğu için pek çok kişinin sevdiği bu lezzete zaman zaman taze kişniş ve maydanoz da eklenebiliyor.
Shashlik
Çoğunlukla dana veya kuzu etinin kullanıldığı shashlik, aslında bildiğimiz şiş kebabın farklı bir türünü ifade ediyor. Kömür ateşinde pişirildikten sonra çeşitli sebzelerle sıcak bir şekilde servis edilen shashlik, aynı zamanda Özbekistan sokak lezzetleri içerisinde de iddialı bir konuma sahip.
Lavaşla tüketilen bu lezzet, tam anlamıyla bir lezzet şöleni sunuyor. Sumaklı soğan ya da Özbek usulü olarak ifade edilen yoğurt, shashlike apayrı bir tat katıyor. Shashlik adlı bu kebap, Özbekistan haricinde Kafkasya ya da bazı Doğu Avrupa ülkelerinde de oldukça popüler. Dana etinden hoşlanmıyorsan tavuk etiyle hazırlanan versiyonunu da deneyebilirsin. Shashlik yiyebileceğin bazı popüler mekanlar şöyle;
1. Afsona Restoran
2. Siesta Pub
Çakçak tatlısı
Özbek mutfağında mantı ve pilav kadar çeşitli tatlılara da yer veriliyor. Bunlardan biri de chak chak olarak da tanınan çakçak tatlısı. Ufak hamur parçalarının kızartıldıktan sonra balla buluştuğu bu yöresel tatlı, atıştırmalık olarak da tüketiliyor. Bu nedenle Özbekistan’da herhangi bir sokakta bu tatlıyı satan bir mekâna rastlamanız olası. Özbek ailelerin çayın yanında sıkça tükettiği çakçak tatlısı, çıtır yapısıyla beğeni topluyor. Çakçak tatlısında balın yanında üzüme de yer veriliyor. Çakçak tatlısı için aşağıdaki mekana yönelebilirsin:
1. City 21 Pan Asian Restaurant
Çöl kavunu
Özbek sofralarında meyvelere özel bir önem veriliyor. Özbekistan’ın orijinal lezzetleri arasında yer alan çöl kavunu, özellikle yüksek aroma oranı ile dikkat çekiyor. Bölgeye özgü olan bu ilginç kavun türü, çoğunlukla kıraç topraklarda verimli bir şekilde yetişebiliyor. Özbekler bu kavunu hem doğrudan tüketebiliyor hem de kurutmalık tatlı haline getirebiliyorlar. Kurutmalar çayın yanında gün boyunca tüketilebiliyor. Çöl kavununu Taşkent, Semerkant gibi popüler şehirlerde rahatlıkla bulabilirsin.
Kumys
Fermente edilen kısrak sütünden yola çıkarak üretilen kumys isimli bu geleneksel içecek, Özbek halkı tarafından epey seviliyor. Kumys içeceğinin hafif de olsa alkol içerdiğini belirtelim. Çoğunlukla bozkır kültüründe karşımıza çıkan bu köklü içeceğin sağlık için yararlı olduğu düşünülüyor. İlginç biri tadı olan kumys sayesinde fermente at sütünü keşfedebilirsin. Kumys bazı yörelerde at yerine inek sütünden de yapılabiliyor. Orta Asya’da yer alan pek çok ülkede bu tarz içeceklerle karşılaşman mümkün.
Yeşil çay
Listemizin sonunda Özbeklerin adeta milli içeceği olan yeşil çay bulunuyor. Bölgede yeşil çay, kok chai adıyla biliniyor. Pek çok kafe ve pastanede yeşil çayın farklı türleri ile karşılaşabilirsin. Günlük hayatın olmazsa olmazı arasında yer alan yeşil çay, ufak kadehler eşliğinde servis ediliyor.
Yüksek kafein oranı ile bildiğimiz yeşil çaylardan çok farklı bir aromaya sahip olan bu içecek, ferahlatıcı bir etki yaratıyor. Özel porselen çaydanlıklarda özenle demlenen kok chai, Özbeklere özgü belli başlı ritüeller eşliğinde tüketiliyor. Yeşil çayın tadına bakabileceğin popüler mekânlar şöyle:
1. City 21 Pan Asian Restaurant
2. Lagman House
Shivit oshi
Şivit oşi ya da shivit oshi gibi isimlerle anılabilen bu ilginç Özbek yemeğinde dana eti ve yeşil eriştelerden yararlanılıyor. Güveçte hazırlanan şivit oşi, özellikle Özbekistan’ın Hiva şehrinde çok meşhur. Hive’de yaşayan Racab Sattarov isimli bir şefin 1950’li yıllarda şivit oşinin tanınmasına önemli bir katkıda bulunduğu aktarılıyor.
Kampanyalar
Tuxum Barak
Tuxum barak yemeğini genellikle Khorezm bölgesinde tanık olabileceğin bir lezzet. Özbek raviolisi olarak bilinen bu ilginç hamur işi, tüm öğünlerde tüketilebiliyor. Hamur yoğrulup açıldıktan sonra şeritler biçiminde kesiliyor. Hemen sonrasında bu şerit şeklindeki hamurlar, tereyağı, yumurta, süt, yeşil soğan ve çeşitli baharatlarla dolduruluyor. Kapatılıp suda kaynatılmaya bırakılan ravioliler, yoğurt eşliğinde servise hazır hale getiriliyor.
Dimleme
Özbek güveci olarak kabul edilen dimleme, hasat zamanlarına özgü bir lezzet. Çok farklı tariflerle hazırlanabilen bu geleneksel yemek, zaman zaman dimlama adıyla da anılabiliyor. Dimleme yemeğinde kuzu eti dışında balkabağı, lahana, patates, havuç, soğan, domates ve sarımsak gibi malzemelere yer veriliyor.
Özellikle kimyonun ve lahananın müthiş lezzet kattığı dimleme, katmanlar biçiminde dizilen ve sofralara bu şekilde gelen bir yemek. Özbek mutfağının zahmetli yemekleri arasında gösterilen dimleme, kısık ateşte uzun sürede pişiriliyor.
Sümelek tatlısı
Sümelek tatlısı olarak da bilinen navoruz tatlısı, adından da anlaşılacağı üzere baharın gelişini coşkuyla kutlamak adına yapılan bir lezzet. Nevruz Bayramı haftasında pek çok Özbek ailenin yaptığı sümelek tatlıda buğday çok yoğun bir şekilde kullanılıyor. Eğer bu tatlıyı yemek istersen şubat ayı içerisinde Özbekistan’a gitmen gerekiyor.
Nevruz için bir sembol sayılan bu tatlının yapımı epey zahmetli. Yapımı ortalama 24 saate yayılan navoruz tatlısı, önce yaşlılara ve hastalara dağıtılıyor. İnanışa göre tabağından taş çıkan kişinin dualarının kabul olacağı düşünülüyor.
Kayısılı medava
Özbeklerin bir diğer meşhur tatlısı olan kayısılı medava; püre biçimindeki kayısıların kaymak, krema ve balla buluşmasıyla ortaya çıkıyor. Özbekistan’da genellikle özel günlerde görebileceğin kayısılı medava, tam anlamıyla bir enerji deposu. Kayısılı medava tatlısını Özbekistan’da yer alan pastanelerde rahatlıkla bulabilirsin.
Yemekleri ile olduğu kadar keşfedilecek yerlerin de ilgi çektiği Özbekistan’da gezilecek yerler için detaylı rehbere de mutlaka göz atmalısın!
