Finansal işlemlerin yapıldığı ve tamamlandığı günler arasında farklılıklar bulunabilir. Bu noktada karşımıza valör çıkar. Finansal işlemlerin gerçekleşeceği gün valör olarak adlandırılır. Valör; mevduat, döviz, menkul kıymetler olmak üzere bankacılığının çeşitli alanlarında bulunur. Valörlü mevduat hesaplarında bir hesaplama detayı yer alır. Bu yazıda, valör tarihinin tanımlaması, önemi ve hesaplaması olmak üzere detayları bulabilirsin.
İngilizcede "value date" Türkçe karşılığında ise “değer tarihi” anlamına gelen valör, işlemin gerçekleşeceği tarih şeklinde tanımlanır. Valör tarihi, mevduat hesaplarında, para transferlerinde ve döviz işlemlerinde yer alır. Örneğin; EFT veya havale ile para transferi yapılırken işlemin yapıldığı gün ve paranın karşı hesaba geçtiği gün aynı olmayabilir. Resmi tatil günü ya da hafta sonu yapılan EFT işlemi, bankaların tatil olmasından kaynaklı bir şekilde genellikle bankaların ilk iş gününde tamamlanır. Bu noktada işlemin gerçekleşeceği gün valör tarihi şeklinde yer alır.
İpucu: EFT işlem saatleri ile ilgili "EFT saatleri: Bankalarda EFT saat kaça kadar yapılır?" başlıklı yazımıza da göz atabilirsin.
Valör tarihi; alıcılar, satıcılar ve işlem yapan kişiler için önem arz eder. Finans ve bankacılık alanında işlemin yapıldığı ve gerçekleştiği tarihlerin farklı olabilmesinden dolayı valör tarihi, yapılan işlemin gerçekleştiği tarihi verir. İşlemi yapan taraf, valör tarihinde işlemin tamamlanabilmesi için gereken planlamayı yapması gerekir. Valör tarihi, farklı piyasalarda değişim gösterebilir. Bundan dolayı piyasa alanına göre ödeme stratejileri kurulabilir.
Valör hesaplaması ile gerçek faiz oranı ortaya çıkarılır. Bankadan bankaya değişkenlik gösterebilme ile beraber hesaplamada faize yatırılan gün sayısı, faiz oranı ve valör günü değişkenleri ile hesaplama gerçekleştirilir.
Bankalardaki vadeli mevduat hesaplarında valör hesabı yapmak için bir hesaplama formülü bulunur. Bu formül;
"Paranın faize yatırıldığı gün sayısı/Valör günü × Faiz oranı"
Örneğin; bir mevduat hesabına 30 günlüğüne %15 faiz oranı ve 2 gün valörlü şekilde para yatırıldığı zaman hesaplama şu şekilde olur;
30/32×15: 14.0625
Bu hesaplamadan yola çıkarak gerçek faiz getirisinin %15 yerine %14.0625 olacağı ortaya çıkar.
Valör ile ilgili karşımıza çıkan başka bir kavram ise spot valör olur. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın terimler sözlüğünde spot valörün piyasalarda gerçekleştirilen işlemlere bağlı ödemelerin 2 iş günü içerisinde tamamlanacağı ifadesi yer alır. Buradan yola çıkarak spot valör; bankacılık sektöründe bazı işlemlerin iki gün sonra gerçekleşeceğini ortaya çıkarır. Örneğin; çarşamba günü talimat verilen işlem cuma günü tamamlanır.
Bankacılık sektörünün pek çok alanında valör tarihi bulunur. Bu tarih, işlem türüne göre farklılık gösterebilir ve vadeli mevduat hesapları, krediler ya da para transferleri alanında yer alır. Bu 3 alandaki valör tarihini açacaksak olursak;
Para transferlerinde valör: Transfer işlemin başlatıldığı tarih ile gerçekleştiği gün arasındaki farkı ve transferin tamamlandığı tarihi ifade eder. EFT ya da havale gibi para transferleri banka şubelerinin yanı sıra bankaların mobil uygulamaları ve online bankacılık ile yapılabilir. Akşam saatlerinde ya da bankaların izin günlerinde yapılan para transferleri, bankaların ilk iş gününde tamamlanır ve bu gün farkı ile işlemin tamamlandığı gün valör tarihi olarak yer alır.
Kredilerde valör tarihi: Bu işlemlerde valör tarihi ödeme planının oluşturulmasına yardımcı olur. Kredi alanında ise valör tarihi, borçlar için faizin başlayacağı günü tanımlar.
Valörlü vadeli mevduat hesapları: Vadeli mevduat hesaplarının açılış tarihinin yanı sıra faiz oranın işleyeceği bir tarih bulunur. Bu iki tarihi arasındaki fark valör tarihi olarak yer alır.
İpucu: Bankaların vadeli mevduat hesabı faiz oranları karşılaştırmak için mevduat faizi hesaplama aracını kullanabilirsin.